فرش ماشینی

همانظور که در مقاله دیگر به تاریخچه فرش ماشینی اشاره کردیم ، فرش ماشینی گونه ای مصنوعی از قالی است که برخلاف قالی دستباف توسط ماشین آلات صنعتی بافته می شود، به دلیل سرعت تولید و همچنین ارزان بودن مواد اولیه مصرفی نسبت به قالی دستباف قیمت ارزانتری دارد.

در فرهنگ ایرانی، مفروش کردن خانه با فرش دستباف یکی از زینت های خانه محسوب می شود. هرچند که لمروز بهای گران این فرش ها خرید آن را برای بسیاری از ما دشوار کرده است. ولی استفاده از فرش دستباف به عنوان نماد هنر و صنعت ایران، هنوز در میان خانواده ها رواج دارد. در گذشته که سبک دکوراسیون داخلی منازل و مصالح استفاده شده در ساخت مسکن با امروز متفاوت بود، معمولاً سراسر کف منزل را با فرش ماشینی می پوشاندند و به همین دلیل، بافت قالی های بزرگ بسیار رایج بوده تا تمام سطح را بپوشاند. ولی با جایگزین شدن مبل و صندلی به جای مخده و پشتی، دیگر از فرش های بزرگ در منزل استفاده نشد، ولی از ارزش و جایگاه فرش کاسته نشد و به جای فرش های بزرگ، فرش هایی با اندازه های کوچک تر رواج پیدا کرد. گذشته از بعد صنعتی، فرش کارکرد فرهنگی نیز دارد. مثلاً طرح ها و نقش های فرش ها نه تنها نشان دهنده یک دوره تاریخی خاص است، بلکه فرهنگ بافندگان آن و منطقه بافت آن را نیز آشکار می کند. اما فرش ماشینی در ایران عمری تقریباً ۴۰ ساله دارد. در چند سال اخیر، افزایش قیمت فرش ماشینی و به تبع آن افزایش سهم هزینه های آن در سبد هزینه های خانوار، فرایند خرید فرش ماشینی را پیچیده تر و تصمیم گیری در این خصوص را دشوارتر کرده است.

فرش ماشینی در حدود ۵۰ سال پیش وارد ایران شد. به دلیل گستردگی استفاده از قالی در ایران، و قیمت بالای فرش دستباف، در زمانی کوتاه توانست مورد استقبال قرار بگیرد. تولید فرش ماشینی در در حجم زیاد در دهه‌ی ۶۰ خورشیدی آغاز شد. در این سال‌ها چندین کارخانه‌ی بزرگ فرش ماشینی از جمله قالی سلیمان تولیدات خود را روانه‌ی بازار داخلی کردند و همان گونه که گفته شد، به دلیل قیمت مناسب و شباهت زیاد به فرش دستباف به خوبی مورد استقبال قرار گرفت.

فرش‌های ماشینی با فناوری‌های مختلف، جنس‌های مختلف و با شانه و تراکم‌های متنوعی تولید می‌شوند. یکی از متداول‌ترین فرش‌های تولید شده در ایران فرش‌هایی از جنس آکریلیک هستند. آکریلیک به دلیل شباهت زیاد به الیاف طبیعی( پشم ) و همچنین عمر و کیفیت بالاتر نسبت به الیاف مشابه دیگر جزء فرش‌های با دوام بالا به حساب می‌آید. هر چند قیمت این نوع فرش نسبت به سایر جنس‌های متداول اندکی بیشتر است.

علاوه بر فرش‌های تولید شده با آکریلیک ۱۰۰ درصد، ترکیبات آکرلیک با سایر الیاف از جمله پشم و پلی‌استر نیز متداول است.

استفاده از پشم طبیعی نیز در تولید فرش ماشینی به دلیل قیمت بیشتر آن نسبت به الیاف مصنوعی با حجم کمتری به انجام می‌رسد.

از جمله الیاف مصنوعی دیگر که در تولید فرش ماشینی مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان به پلی‌استر( ابریشم مصنوعی ) و پلی‌پروپلین اشاره کرد. پلی استر علاوه بر ظاهر درخشان که سبب شباهت فرش ماشینی با فرش‌های ابریشمی می‌شود و همچنین عدم پرزدهی همانند فرش‌های آکریلیک و پشم، توسط برخی از مصرف‌کنندگان مورد توجه قرار می‌گیرد. البته دوام و عمر این نوع فرش نسبت به موارد قبل کمتر است.

شانه و تراکم فرش ماشینی

دو عامل مهم دیگر که در قالی ماشینی می‌بایست به آن توجه شود، تراکم و شانه است.

شانه در اصطلاح به تعداد گره‌های موجود در هر متر عرض فرش گفته می‌شود. برای مثال یک فرش ۱۰۰۰ شانه در ابعاد ۴×۳ متر، دارای ۳۰۰۰ گره در عرض فرش است. تعداد گره‌های عرضی فرش بر اساس شانه‌های فلزی دستگاه بافت فرش مشخص می‌شود.

تراکم نیز همانند شانه اصطلاحی است که تعداد گره‌های موجود در هر متر از طول فرش را مشخص می‌کند. معمولا تعداد گره‌های طولی از تعداد گره‌های عرضی بیشتر است. برای مثال فرشی با تراکم ۲۰۰۰ و در ابعاد ۳×۲ متر، دارای ۶۰۰۰ گره در طول فرش است.

هر چه مقدار شانه و تراکم فرش ماشینی بیشتر باشد، ریزبافتی آن افزایش می‌یابد و در نتیجه شباهت بیشتری به فرش دستبافت پیدا می‌کند.

شاید شما بارها و بارها با اصطلاح “شانه ” فرش  برخورد کرده باشید. اغلب وقتی برای خرید یک فرش ماشینی به فروشگاه فرش می روید  یکی از نخستین چیزهایی که فروشنده به آن اشاره می کند، این است که این فرش چند شانه است . در باور عامه مردم شانه فرش تنها دلیل گران بودن قیمت آن است. اما این باوری غلط است.

شانه فرش ماشینی چیست؟

به صورت مختصر و مفید می توان گفت که تراکم عرضی گره های بافته شده در یک فرش ماشینی را “شانه” آن فرش گویند. شانه فرش بر حسب متر محاسبه می گردد.

چگونه می توان شانه اصلی و واقعی یک فرش ماشینی را به دست آوریم؟

این کاری بسیار ساده است اما اغلب مردم به دلیل نا آگاهی نمی توانند شانه واقعی یک فرش ماشینی را به دست بیاورند . به عنوان نمونه وقتی در مورد یک فرش گفته می شود ۷۰۰ شانه یا ۱۰۰۰ شانه است منظور این است که در یک متر از عرض فرش  ۷۰۰ گره و در فرش ۷۰۰ شانه و ۱۰۰۰ گره در فرش ۱۰۰۰ شانه وجود دارد. اکنون کار شما بسیار ساده است و کافیست ۱۰ درصد و یا حتی ۵ درصد این مقدار را محاسبه کنید. یعنی شما وقتی به پشت یک فرش نگاه میکنید در یک فرش هفتصد شانه باید ۷۰ گره در ده سانتیمتر و یا ۳۵ گره در ۵ سانتی متر وجود داشته باشد.

تراکم و شانه از جمله اصطلاحات فرش ماشینی است که اغلب شما آن را شنیده اید و شناخت این اصطلاحات به شناخت فرش ماشینی کمک میکند. منظور از تراکم در فرش ماشینی همان تراکم طولی فرش ماشینی می باشد. به عبارت دیگر تراکم نیز همانند شانه است با این تفاوت که شانه مربوط به عرض فرش می باشد به همین دلیل به آن تراکم عرضی نیز گفته می شود اما تراکم مربوط به طول فرش است که آن را با نام تراکم طولی نیز می شناسند. با این توضیحات پی بردن به تراکم فرش بسیار ساده خواهد بود. اما یک تفاوت اساسی وجود دارد و آن اینکه تراکم را در نصفه فرش محاسبه نموده و برای اعلام آن را در عدد ۳ ضرب می کنند تا تراکم کلی و اصلی فرش  به دست آید. یعنی وقتی گفته می شود فرشی تراکم ۳۰۰۰ دارد یعنی باید در یک متر طول آن ۱۰۰۰ گره وجود داشته باشد تا با محاسبه ضریب ۳ این عدد صحیح باشد. پس اگر شما بخواهید می توانید همین مقدار را در مقیاس کمتر محاسبه کنید. یعنی فرش با تراکم ۳۰۰۰ باید در ۱۰ سانتیمتر طول آن ۱۰۰ گره و یا در ۵ سانتیمتر طول آن ۵۰ گره وجود داشته باشد. در فرش های شانه و تراکم پایینتر برای بدست آوردن تراکم طولی فرش، به خاطر نوع دستگاه بافت فرش تعداد گره های طول فرش را ضرب در ۲ می کنیم. بدین ترتیب شما به راحتی می توانید با محاسبه تراکم حقیقی و واقعی فرش ماشینی ، فرش های مورد نیاز خود را خریداری نمایید.

تراکم و شانه فرش ماشینی یعنی چه : همانطور که می دانید هر فرش یک سری مشخصه دارد که با آن شناخته می شود. در این مقاله با ذکر چند مثال در باب توضیح مفاهیم تراکم و شانه به بررسی فرق تراکم فرش با شانه فرش (فرش های ابریشمی و فرش های ماشینی ) می پردازیم.

هر فرش از نظر تراکم ، دارای دو نوع تراکم است. تراکم عرض و تراکم طولی فرش .

تراکم عرضی فرش :

تراکم عرضی فرش یا همان تعداد ریشه ( گره رنگ ) در یک متر عرض فرش را گویند که شانه فرش نام می گیرد.

مثال 1 : یک فرش ماشینی به طور مثال فرش 350 شانه ، دارای 350 ریشه یا همان گره رنگ در هر متر عرض از فرش می باشد. شانه ی مرسوم و رایج در بازار فرش به این قرار است. 350 – 440 – 500 – 700 شانه. یعنی در هر متر از عرض فرش به مقدار یاد شده دارای ریشه یا گره رنگ می باشد.

تراکم طولی فرش :

همانطور که در توضیح تراکم عرضی گفته شد به همان شکل در توضیح تراکم طولی باید عرض شود که تعداد گره رنگ ها در هر متر از طول قالی مشخص کننده تراکم طولی فرش است.

مثال 2 : فرش ماشینی ای که تراکمش برای مثال 500 است یعنی این فرش در هر متر از طول خود دارای 500 ریشه یا گره رنگ می باشد. 800 – 900 – 1000 از تراکم های طولی مرسوم در بازار می باشند که به رج شناخته می شود.

نکته : تراکم طولی فرش به طور مستقیم به بافت فرش بستگی دارد.

فرق تراکم فرش با شانه فرش چیست؟

اگر بخواهیم به طوری قابل درک فرق تراکم فرش با شانه فرش را توضیح دهیم باید عرض کنیم فرش های با شانه بیشتر ریز بافت تر هستند و به همین علت در طرح شلوغ تر می باشند و به اصطلاح به آن ها فرش دستباف گونه می گویند چرا که به این دست از فرش ها شباهت دارند.

فرق تراکم فرش با شانه فرش ماشینی این است که هر چه شانه بیشتر باشد ، یعنی گره رنگ بیشتر است و نقشه و طرح متفاوت تر و زیبا تر می شود. اما در خصوص تراکم فرش همانطور که از اسمش پیداست هر چه تراکم بیشتر باشد فرش فشرده تر و متراکم تر است و به تبع آن سفت تر و سنگین تر می گردد.